"Een van de eerste vrouwen die carrément haar goesting deed": Grace Jones is 75 (2024)

Een androgyne look, een staalharde blik en een stel jukbeenderen om ú tegen te zeggen: het zijn dé fysieke kenmerken die lijken uitgevonden voor én door Grace Jones, de zangeres en levende legende uit Jamaica die vandaag 75 is.

Officieel tenminste, want zelf houdt ze vol dat de media enkele jaren aan haar leeftijd hebben toegevoegd en ze eigenlijk jonger is. Ze kan terugkijken op (cover)hits die soms bekender zijn dan het origineel, iconische foto’s en platenhoezen die tot kunst zijn verheven en een excentrieke levensstijl waarvoor ze zich nooit heeft verantwoord.

Grace Jones in 2010

Hoewel ze haar grootste successen in de jaren 80 scoorde, is ze nog altijd actueel en relevant. Dat zegt onder meer Ilse Liebens van Radio 1. In een aflevering van de podcastreeks “Thank you, boomer” van Studio Brussel legt ze uit waarom Jones uniek, baanbrekend en grensverleggend was én is. Een mening die ook Philippe Van Cauteren is toegedaan, directeur van het SMAK in Gent.

Jones wordt in 1948 geboren in Jamaica, in een strenggelovig christelijk gezin. Ze is nog een klein meisje wanneer haar ouders naar de VS verhuizen en hun kinderen bij hun grootmoeder achterlaten. Daar wacht hen een vreselijke jeugd onder het juk van hun stiefgrootvader "Mas P" die hen mishandelt en terroriseert.

Wanneer Jones 13 is, brengen haar ouders haar en de rest van hun kinderen over naar de VS. Ze begint een nieuw leven in de buurt van Syracuse, in de staat New York. Wanneer ze ouder wordt, gaat ze steeds feller rebelleren tegen haar harde opvoeding en het geloof van haar ouders.

Grace Jones in 1978

Ze woont een poosje in Philadelphia waar ze zich overgeeft aan drank en drugs, een gewoonte die ze nog lang zal aanhouden. Na een tussenstop in New York waar ze haar eerste stapjes als model zet, trekt ze in 1970 naar Parijs. Haar donkere huid en aparte uiterlijk vallen in de smaak en haar carrière als model schakelt een versnelling hoger.

Grote namen als Yves St. Laurent, Claude Montana en Kenzo Takada willen haar voor hun modeshows. Ze verschijnt op de cover van onder meer Vogue, Elle en Stern en is beste maatjes met Giorgio Armani en Karl Lagerfeld. Ondertussen deelt ze een flat met Jerry Hall en Jessica Lange, modellen en actrices die later eveneens naam en faam verwerven.

In 1973 staat ze op de cover van een heruitgave van "Ebony woman", een album van Billy Paul. Wanneer ze naar de VS terugkeert, maakt ze zelf haar opwachting in de wereld van muziek. De disco viert hoogtij en Jones brengt in drie jaar evenveel albums uit: "Portfolio" (1977), "Fame" (1978) en "Muse" (1979). Daarop staan nummers als "I need a man" en "La vie en rose".

"Ik vind dit niet de meest essentiële platen van Grace Jones, maar je snapt wel waar ze vandaan komen", zegt Liebens. "Ze was model en ze hing de hele tijd rond in discotheek Studio 54 in New York. Disco was in de mode en ze deed wat in de mode was, al liep dat tijdperk stilaan ten einde. Gelukkig heeft ze op tijd beslist te stoppen."

Vrijwel meteen gooit Jones het over een andere boeg met de zogenoemde Compass Point trilogie, drie albums die ze in de gelijknamige studio's op de Bahama's opnam: "Warm leatherette" (1980), "Nightclubbing" (1981) en "Living my life" (1982). Daarmee scoort ze hits als "I've seen that face before (libertango)" en "Pull up to te bumper".

In 1985 brengt ze mogelijk haar bekendste album uit: "Slave to the rhythm" met daarop de gelijknamige megahit. Nog datzelfde jaar volgt het compilatie-album "Island life". "Inside story" komt uit in 1986, "Bulletproof heart" in 1989.

Verschillende platenhoezen die Jones in die tijd maakt, zijn ronduit iconisch. Fotograaf Jean-Paul Goude, met wie ze een zoon heeft, ontwerpt onder meer het beeld voor "Nightclubbing". Dat toont Jones in haar meest androgyne look, met brede schouders en een sigaret die achteloos in haar mondhoek bengelt.Bij "Island life" toont hij Jones als een gestileerd en gepolijst standbeeld in een duizelingwekkende pose.

De albumhoes van "Nightclubbing"

"In dit tijd hing ze rond bij Andy Warhol, Keith Haring, Blondie, die kliek", zegt Liebens. "Allemaal artistieke mensen. Ze stond daar met recht en rede tussen met een visie over muziek, wat ze wou overbrengen, hoe ze eruit zag en vooral tegen wiens schenen ze kon schoppen. Het is een vrouw die te nemen of te laten is."

"De albumhoes van "Nightclubbing" was helemaal niet zo vanzelfsprekend. Annie Lennox deed het ook met kort haar, maar dat dateert van later. Nu denken we natuurlijk bij androgyne, maar dit is veertig jaar geleden. Er moet altijd iemand de eerste zijn."

De albumhoes van "Island life"

"Voor Haring was Jones letterlijk zijn canvas, hij beschilderde haar volledig", zegt Van Cauteren. "Warhol maakte portretten van haar in de reeks van rich and famous mensen als Blondie en Mick Jagger, de iconen van zijn tijd. Hij kon niet anders dan gevoelig zijn voor Jones. Ze was deel van de jetset van New York, een stad die toen duister was en in de ban van aids. De vitaliteit van Jones was een soort serum."

Een schilderij van Grace Jones, gemaakt door Andy Warhol

Veel nummers van Jones zijn covers, maar volgens Liebens kopieert ze het origineel niet klakkeloos. "Ze maakt van elke cover haar eigen ding. We hebben het over legendarische platen waarvan de helft covers zijn. Dan moet je wel iets doen met die nummers om het origineel te doen vergeten. Dat dóét ze."

Een stijl wil Liebens niet kleven op de muziek van Jones. "Ik vind het onderkoeld en bloedheet tegelijk. Ze stopt emotie in covers van nummers die kil zijn. Het is altijd dubbel: ze klinkt streng, maar tegelijk zit ze vol kracht. Ze heeft Joy Division gecoverd, maar even goed The Pretenders. Toch voelt het niet vreemd. Tuurlijk zingt ze Joy Division, tuurlijk kan ze dat."

"Ook andere iconische artiesten kennen we vooral van covers. Jeff Buckley staat hoog in de Tijdloze met "Hallelujah", niet zijn nummer. "Diane" van Therapy?, niet hun nummer. Sinéad O'Connor met "Nothing compares 2 U", niet haar nummer."

Grace Jones in 1985 Bridgeman Images

Jones heeft meegespeeld in verschillende films als "Conan the destroyer" uit 1984 en "Boomerang" uit 1992, al waren dat geen glansprestaties. "Over haar acteerwerk kunnen we kort zijn, het was niet altijd spectaculair", zegt Liebens. "De Bondfilm "A view to a kill" met Roger Moore uit 1985, moet je wel gezien hebben. Daarin speelt ze May Day."

May Day is een kwaadaardig personage dat James Bond uit de weg wil ruimen. "Fysiek was ik klaar voor de rol", vertelde Jones destijds in het filmmagazine "Première". "Ik kon de actiescènes zelf doen. Ik sport veel, ik doe aan gewichtheffen, aerobics, dansen. Ik ben altijd al fysiek aangelegd, ik ben graag een atleet. Ik ben het blijven doen in plaats van me te laten gaan. Het houdt me jong en gezond."

De samenwerking met Moore liep naar verluidt niet altijd van een leien dakje. In een gesprek met "Terzake" in 2008 gaf hij een niet mis te verstaan antwoord op de vraag wie zijn favoriete Bondgirl was: "Het is in elk geval niet Grace Jones".

Acteren doet Jones ook op het podium waar al haar talenten en passies lijken samen te komen. "Tussen haar muziek, haar mode en haar kunst bestaat geen grens", zegt Liebens. "Het hoort samen in één pakket, zoals dat bij de meest artiesten is. Je kan het ene niet los zien van het andere. Haar grote droom was altijd om actrice te worden, het muzikale is veeleer toevallig gekomen."

"Als je nu naar een show van Jones gaat kijken, is dat niet oubollig. Ze vindt het geheel belangrijk. Niet alleen wat je hoort, maar ook wat op het podium gebeurt." Daarbij toont ze het publiek al eens haar borsten, maar dat vindt Liebens niet erg. "Dat is het spel dat ze speelt, je weet nooit hoe ze eruit zal zien, maar het is altijd spectaculair."

"Ze heeft een periode gehad waarbij ze bedekt in bodypaint zo goed als naakt op het podium stond. Ze heeft ook veel naaktfoto's, ze is fier op haar lichaam en ze gebruikt het ook. Dat doet ze zonder compromis. Ze doet vaak dingen impulsief en ze heeft veel energie. Ze zegt ook dat ze het podium nodig heeft omdat ze die energie nergens anders kwijt kan."

"Wanneer Jones ergens gaat optreden, moet ze op voorhand betaald zijn. Liefst cash, wat zeker in de jaren 80 en 90 courant was. Gebeurt dat niet, dan gaat ze gewoon niet. In de documentaire "Bloodlight and bami" die in 2017 over haar is gemaakt, zit een scène waarin ze klaar, geschminkt en in vol ornaat in haar hotelkamer staat."

"Ze hangt woest aan de lijn met de mensen die bij het podium op haar wachten omdat ze niet is betaald. Ze komt ook haar hotelkamer niet uit. Zodra ze weten dat je onderweg bent, heb je al verloren. Zo redeneert ze. Ze heeft echt al concerten niet gespeeld zo."

Onder meer door die houding heeft Jones de reputatie van ultieme diva gekregen, al is dat volgens Liebens niet terecht. "Ze was een van de eerste sterke, uitgesproken vrouwen in de popmuziek. Ze was een van de eersten die carrément haar goesting deed. Ze had een groot commercieel succes, maar tegelijk is ze heel artistiek en daaraan is ze trouw gebleven."

"Ze stelt bepaalde eisen wanneer ze optreedt, maar dat doet iedereen op haar niveau. Die willen een specifiek soort wijn, ze willen al graag eens een oestertje, ze willen graag tot bij het podium worden gereden. Wanneer een vrouw als Jones het doet, dan is ze een überdiva. Wanneer mannen dezelfde eisen stellen en witte M&M's willen, horen we het vaker niet dan wel."

Grace Jones bedekt met bodypaint op het podium in 2017 Harold Versteeg

"Divagedrag komt vaak voor in de muziekwereld, maar bij haar is het een eigen leven gaan leiden omdat mensen op voorhand dingen over haar hebben gehoord. Ik heb haar ooit geïnterviewd, ik vond haar heel grappig en ze kon vooral met zichzelf lachen. Als ze geen goesting heeft of iets zint haar niet, dan komt ze wel niet uit haar hotelkamer. Dat komt dan wel meer omdat ze vindt dat een gemaakte afspraak niet is nagekomen."

Te laat komt Jones sowieso altijd. "Ze is letterlijk tijdloos, ze heeft nog nooit in haar leven een horloge gedragen. De tijd bepaalt ze aan de hand van de zon en de getijden van de zee. Als je naar een concert gaat, is ze een kwartier, een uur of soms twee uur te laat. Ooit liet ze een producer drie dagen wachten om iets in te zingen in een studio op vijftien minuten van haar appartement."

Grace Jones ontmoet (toen nog) prins Charles in 2003 2003 AFP

Ook figuurlijk is Jones na een carrière van ruim een halve eeuw tijdloos, vindt Liebens. "Ze deed iets wat niemand ooit had gedaan. Ze kwam met een look en een soort van "hier ben ik" die weinig vrouwen in de popmuziek aandurfden. Plots stond daar een vrouw met een afgelijnde, androgyne look en een onuitgegeven stem die covers brengt, maar dat op zo'n manier doet dat het mogelijk beter is dan het origineel."

"In 2008 bracht ze na twintig jaar een nieuwe plaat uit, "Hurricane". Die plaat blies me omver, mijn respect voor haar is nog gegroeid. Voor het eerst biedt ze daarin een inkijk in haar privéleven. Ook haar oude platen klinken niet gedateerd. Qua productie klinkt dat nog altijd fris. Dat heb ik met weinig platen uit de jaren 80."

Met haar werk, haar stijl en haar keuzes heeft Jones grenzen verlegd voor hedendaagse sterren als Robyn, Róisín Murphy, Rihanna en zelfs Beyoncé. Zelf vindt ze die vergelijking veeleer vervelend. Lange tijd heeft ze ook elke vorm van samenwerking geweigerd omdat ze vond dat ze daar zelf niks bij te winnen had.

Voor Beyoncé is ze uiteindelijk toch overstag gegaan: vorig jaar leende ze onder strikte voorwaarden haar stem voor het nummer "Move" op het album "Renaissance". Tijdens haar huidige wereldtournee maakt Beyoncé omgekeerd meermaals duidelijk dat Jones een van haar grote inspiratiebronnen is.

Grace Jones in 1981

Toch is het volgens Van Cauteren moeilijk te zeggen wie wie heeft beïnvloed. "In de schilderkunst van voorgaande eeuwen, kan je duidelijk zien hoe bepaalde manieren of motieven zijn doorgegeven. In een wereld waarin media ons denken, zijn en voelen vormgeeft, is dat moeilijker te bepalen."

In 2016 publiceerde Jones haar memoires. Die kregen de titel "I'll never write my memoirs", een knipoog naar het feit dat ze voorheen altijd zei dat ze die nooit zou schrijven. Toen al zei ze dat ze aan nieuwe muziek werkte, al blijft het wachten op een nieuwe plaat. Op het festival Meltdown in Londen bracht ze vorig jaar wel enkele nummers die kenners nooit eerder hoorden.

Toch hoeft ze volgens Van Cauteren geen nieuwe muziek uit te brengen om relevant te blijven. "We willen dat mensen blijven grenzen verleggen. Stel je voor dat je als kunstenaar in je carrière tien gouden jaren hebt, tien wereldjaren. Of drie nummers waarmee je geschiedenis hebt geschreven. Dan volstaat het denk ik."

"Had ze in de middeleeuwen geleefd, ze was een mystica geweest", zegt Van Cauteren nog. "Voor mij is ze een soort hedendaagse mystica, een heilige."Ook Liebens koestert het enigma van Jones. "Rond haar hangt altijd een stukje mysterie dat je zelf kan invullen."

"Jones was baanbrekend", besluit ze. "Je kan haar muziek nog altijd opzetten en die klinkt niet gedateerd. Ze is nog altijd relevant. Als ze ergens is, als ze iets doet, dan kijken mensen toe. Met reden, want altijd kan iets spannend gebeuren."

Andy Warhol en Grace Jones in 1986 1986 AP